Şanzıman Nedir? Şanzıman Bakımı Nasıl Yapılır?
Aracınızın önemli parçalarından olan şanzıman nedir? Şanzımanın araçtaki görevi nedir? Şanzıman bakımı nasıl yapılır? Kaç çeşit şanzıman vardır?

Şanzıman Nedir?

Araçlarınız hayati parçalarından olan şanzıman, motordan aldığı hareketi tork değeri kadar, güç aktarma organları olan şaft ve diferansiyele ileten düzendir. Özetle, şanzıman arabanın istenen hızda hareket etttirilmesi için gerekli olan dişliler topluluğuna denilir.

Araçta Şanzımanın Görevi Nedir?

Aracınız dururken çalışır halde kalması şanzıman sayesinde olur.
Aracınızın hızına göre motor ve tekerlekler arasında gerekli olan dişli oranlarını şanzıman ayarlar.
Uygun vites seçimi ile yüksek hızlarda bile ekonomik sürüş şanzımanın görevidir.
Aracınızla geri gitmeniz gerektiğinde bu işlemi de şanzıman aracılığı ile gerçekleştirirsiniz.
Debriyaj sisteminin devreye girmesi ile şanzıman araç motorunun yükünü azaltır. Siz debriyaj pedalına bastığınızda motor güzü ile tekerlekler arasındaki güç kesilir.
Motor için tehlikeli sayılan devir aralığından uzak durulması ve verimli bir şekilde motorun kullanılması şanzıman sistemi aracılığı ile gerçekleştirilir.
Yokuş ve rampada aracın park halinden çıkarılıp kontrollü şekilde hareket ettirilmesi şanzıman aracılığı ile yapılır.

Arızalı Şanzıman Nelere Sebep Olur?

Arızalı ya da görevini tam yapamayan şanzıman aracınız aniden durmasına sebep olabilir.
Özellikle yoğun trafikte, sık sık stop etmeler yaşanabilir.
Gerekli devire ulaşmak için motora daha fazla yük binmesine neden olabilir.

 

Şanzıman bakımı nasıl yapılır?

Şanzıman bakımında esas olan yağ kaçağı kontrolüdür. Periyodik bakımlarda yap kaçağı kontrolü olası büyük arızalardan sizi koruyabilir.

Aracınızın üreticisi tarafından önerilen marka ve miktar ile şanzıman yağını her 40 bin kilometrede bir değiştirilmelidir. Olası yağ kaçaklarında yetkili ve uzman bir serviste derhal müdahale edilmelidir.

Ayrıca aracınızın kontrol edilerek değiştirilmesi gereken önemli şanzıman sistemi parçaları kavram parçalarıdır. Baskı balata ya da debriyaj balatası olarak bilinen bu parçalar kullanım ömürleri dolduğunda mutlaka değiştirilmelidir.

Kaç Çeşit Şanzıman Bulunur?

Temelde iki çeşit şanzıman vardır. Otomatik şanzıman ve manuel şanzıman olarak ikiye ayrılan şanzıman çeşitlerinin alt grup çeşitleri de vardır.

Manuel Şanzıman Nedir?

Yukarıda ne olduğunu ve görevlerini açıkladığımız şanzıman sisteminin vites geçişleri sürücü tarafından birebir kontrol ediliyorsa bu manuel şanzıman sistemidir.

Manuel Şanzıman Parçaları Nelerdir?

Debriyaj Pedalı
Şanzıman sisteminin araç içerisine uzanan parçalarından olan debriyaj pedalı, üzerine bastığınızda bağlı olduğu diyaframa baskı uygular ve basınç plakasını gevşetir. Bu şekilde kavram ile bağlantı kesilmiş olur. Ayağınızı debriyaj pedalından çektiğinizde ise basınç plakası oturur ve kavrama devreye girer. Çoğunluklu hidrolik bir sistemle çalışır; ama kablolu bağlantısı olan debriyaj pedalları da bulunur.

Kavrama
Motor torkunu şanzımana ve sürüşünüze aktaran parçaya kavrama denilir. Kavrama birkaç parçadan oluşur. Bunlar; basınç plakası, diyafram yayı, kavrama diski, debriyaj rulmanı ve diğer bağlantı cıvatalarıdır. Sürtünme aracı olarak görev yapan kavrama aksamı debriyaj diski, volan ve basınç plakası arasındadır.

Fırfır
Krank milinin çıkışında bulunan volan, dört zamanlı motorların patlama zamanı esansında oluşan yüksek torku tüm zamanlara eşit olarak yayar ve daha istikrarlı bir sürüş sağlar. Volan motor torkunu kavrama diskine aktarır.

Bilezik
Vites değişimin gerçekleştiği konumda bulunan asıl parçalardır. Bilezikler dişlerler arasında kayarak dişlilerle birleşirler. Belirlenen dişliye bağlanan bilezik motor torkunu ara milden çıkış miline aktarır.

Debriyaj Çatalı
Bileziklerin çıkış şaftı üzerinde hareket etmesi görevini gerçekleştiren debriyaj çatalı, uygun vitesi seçmek amacı ile vitesin takılması esansında hareket eder.

Senkromeç
Senkromeçler, dişli ve bilezik arasında yer alır. Dişli ve bilezik hız farkı olsa bile bileziklerin dişlilerle birleşmesini sağlar. Böylece farklı hızlarda bile pürüzsüz bir geçiş olur.

Şimdi bin
Motordan çıkan mile bağlı motor gücünün aktarıldığı mildir. Buradaki dişliler milin üzerine doğrudan bağlıdır ve çıkış milindeki dişlilerle bağlanılarak hareket aktarılır.

Çıkış Mili
Vitesi geçişi olmadan ara mille birlikte dönmezler. Ara milden farklı olarak çıkış mili üzerindeki dişliler mile rulmanla bağlıdır. Dişli, serbest olarak milden bağımsız dönebilmektedir. Uygun vitese takıldığında dişliler arasındaki hareket bu mile aktarılarak belirlenen vites oranında hız ve tork sağlanır.

Dişli
Büyük dişliler daha fazla tork ve daha düşük hız sağlarken küçük dişliler ise düşük tork ve daha yüksek hız sağlarlar. Dişlinin boyutu ve oranı tork ve hız çıkışını belirler.

Otomatik Şanzıman Nedir?

Vites geçişlerinin sürücüler tarafından sağlanmadığı, debriyaj pedalı bulunmayan, vites geçişlerinin sürüş şartlarına uygun olarak şanzıman kontrol ünitesi tarafından yapıldığı şanzıman sistemidir.

Otomatik Şanzıman Çeşitleri Nelerdir?

Tam Otomatik Şanzıman Çeşitleri
– Klasik Tam Otomatik Şanzımanlar:
Elektrovalf grubu, hidrolik ünite, yağ pompası, dişli sistemi gibi temel kısımlardan oluşur. Şanzımanın çalışmasını, şanzıman kontrol ünitesi (ecu) yönetir. Gerçek tam otomatik şanzıman sistemi denilen bu otomatik şanzıman sisteminde, en ideal otomatik şanzıman konforunu alınırken, yakıt tüketimi de doğru orantılı olarak artmaktadır. Vites değişimleri, planet dişli setlerindeki dişlilerin durdurulması ve birbirini kavraması ile oluşturulur. Vites kolu üzerinde P(Park), R(Geri), N(Boş), D(Sürüş), S(Spor), L(Düşük), D2(Seri Sürüş), D3(Seri Sürüş) gibi konumlar bulunur.

– CVT Otomatik Şanzıman
CVT şanzımanda, vites belirli bir kademe ile değil sürekli olarak değişebilir. İçten yanmalı motorlar için en ideal, en verimli şanzıman sistemi olarak görülmelerinin sebebi sonsuz vites kademesi sunabilmesidir. Yazılım yolu ile kontrol ünitesinde vites kademeleri oluşturabilmek mümkündür. CVT şanzımanlar Japon şanzımanı olarak bilinir.

Yarı Otomatik Şanzıman Çeşitleri
– Tek Kavramalı Yarı Otomatik Şanzımanlar
Elektromekanik veyahut elektrohidrolik sistemlerin vites değiştirme ve debriyaja basma görevini yüklendiği şanzıman tipidir. Şanzımanın dişli yapısı ve vites dişlileri ve senkromeçler tamamen manuel şanzımanla aynıdır. Sürüş konforu daha düşüktür, vites geçişlerini hissettirir ve tam otomatik ya da CVT şanzımanlardaki konforu sunamaz. Bu tipte baskı-balata da bulunur. Bir nevi manuel şanzımanın robotikleştirilmesi sonucunda elde edilir de denilebilir.

– Çift Kavramalı Yarı Otomatik Şanzımanlar
Çift giriş mili ve çift baskı balata bulunur. Manuel şanzımana yapısal olarak benzese de tek kavramalı yarı otomatik şanzımanlara göre daha konforludur. Elbette bir tam otomatik ya da CVT şanzıman konforunu sunması da beklenemez. Tek kavramalılardan daha az olsa da geçişler hissedilir. Yakıt tüketimi en az olan otomatik şanzıman tipi çift kavramalı yarı otomatik şanzımanlardır. Dizel araçlarda sıklıkla kullanılır.

Tiptronik Nedir?
Vites yükseltme ve düşürmenin direksiyondaki kulakçıklarla veya vites kolunun ileri-geri hareketiyle yapılabildiği otomatik şanzıman tiplerine tiptronik şanzıman denilmektedir. Tiptronik şanzıman yarı otomatik veya tam otomatik olması mümkündür.

Otomatik Şanzıman Bakımı Nasıl Yapılır?
Tıpkı manuel şanzımanlar gibi otomatik şanzımanların da yağ kaçakları mutlaka kontrol edilmelidir. Ayrıca her 40 bin km’de bir şanzıman yağı ve filtresi de değiştirilmelidir. Yetkili ve uzman bir servise şanzımanınızın kontrolünü mutlaka yaptırın.